Argentinië 2019: Iguazú Falls en San Ignacio

1 december 2019 - San Ignacio, Argentinië

Donderdag 21 november:

Na een probleemloze vlucht landen we op het vliegveld bij Puerto Iguazú. Vandaar is het nog 20km naar het dorp/stadje Puerto Iguazú, het Argentijns plaatsje bij de watervallen die zelf op de grens met Brazilië liggen. Ook Paraguay is hier niet ver weg. Het is zonnig en een stuk warmer nog dan Buenos Aires. Het gaat hier ruim over de dertig graden. 

Mijn onvolprezen reisgids tipt mij om met een busmaatschappij naar Puerto Iguazú te laten brengen en dat is ook nu weer een uitstekend advies: de man achter de balie vraagt naar welk hotel ik moet en zegt vervolgens welke bus ik moet hebben en die zet mij na een half uurtje voor de deur van hotel Lilian af. Dat is net zo snel maar een stuk goedkoper dan met een taxi. 

Voor het hotel is het een kale bedoening maar het hotel zelf maakt een prima eerste indruk en Deborah achter de receptie heet me van harte welkom. De kamer is wederom eenvoudig maar deze keer heb ik het toilet en douche voor mezelf. De kamers liggen op 2 verdiepingen aan een patio, dat ziet er leuk en gezellig uit. 

Hotel Lilian in Puerto Iguazú

Deborah heeft me verteld waar ik de bank en een supermarkt kan vinden. Ik zie hier geen wisselkantoren zoals in Buenos Aires. De bank heeft alleen automaten maar die geven maximaal 4000 Ar$, ongeveer 60 €, maar vragen daar wel een kommissie voor van 625 Ar$. Wat een afzetters! 

In de supermarkt haal ik water, fruit en wat eten dat ik morgen mee kan nemen want eten in het park bij de watervallen is ook niet goedkoop volgens Deborah. 's Avonds eet ik in een restaurantje, wederom op Deborah' s advies, en bestel wat ze daar een mini-steak noemen en dat is, vwb formaat, vergelijkbaar met die bij ons. Die smaakt prima. Ik drink daar een 'biertje' bij: ze hebben alleen maar literflessen. Oh wat erg 😉. Ze doen die fles wel een 'jasje' aan zodat het bier koel blijft, grappig. Bij de temperaturen hier van midden dertig graden is dat ook wel nodig. 

Bierfles met een jasje!

Het personeel is ook erg aardig en beheerst het Engels ook aardig. Bij het afrekenen vraag ik of zij een plaats weten waar ik Euro's tegen Argentijnse pesos kan wisselen. Er staat een man bij waarvan ik vermoed dat hij de eigenaar is. Die heeft wel in de gaten wat ik bedoel. Langs het lokale casino zou een zaak moeten zitten met de naam "Dick", hij lacht er zelf ook om, die dat wel doet. Hij waarschuwt me wel dat de koers een stuk slechter is dan in Buenos Aires. In eerste instantie loop ik de zaak voorbij. Als ik terugloop zie ik de zaak maar het is er helemaal donker. Ik probeer de deur maar die is op slot. Enkele meters verderop zit een man op een kruk die eruit ziet als een beveiliger en die vraagt "Change?". Ik knik bevestigend en vraag de wisselkoers voor Euro. Ook hij geeft aan dat het niet is, wat ik in Buenos Aires kreeg. De koers in Buenos Aires lag ruim boven de actuele koers op internet en hier ligt die er iets onder. Ik voel me minder bestolen dan bij de bank dus ga ik akkoord. Ik geef hem mijn Euro's en hij verdwijnt via een hek naar binnen. Vrij snel komt hij weer terug met de correcte hoeveelheid Ar$. Het heeft allemaal wat weg van een drugsdeal in een film. Ik loop terug naar mijn hotel, ik ben moe na mijn onrustige laatste nacht. 

Vrijdag 22 november:

Vandaag op tijd opgestaan om naar Iguazú Falls te gaan. Volgens Wikipedia het grootste watervalsysteem ter wereld. Dat is natuurlijk afhankelijk van de definitie. De 2 andere concurrenten zijn Niagara Falls, op de grens van USA en Canada, en Victoria Falls, op de grens van Zambia en Zimbabwe (zuidelijk Afrika). 

In tegenstelling tot de Niagara watervallen, liggen die van Iguazú in een door Unesco erkend park met de laatste restanten van het Atlantisch regenwoud. De Niagara watervallen zijn omgeven met de steden aan zowel de Amerikaanse als Canadees zijde. Die heb ik vorig jaar gezien en de entourage is daar totaal anders. 

Er is een legende over het ontstaan van Iguazú Falls: een godheid was van plan om met een mooie vrouw, Caá Yari, te trouwen maar zij vluchtte met haar sterfelijke minnaar in een kano. In zijn woede creëerde de godheid de watervallen en veroordeelde de geliefden tot een eeuwige val. 

Beeld van Caá Yari.

Tijdens het ontbijt wordt ik aangesproken door een Engelsman. Als die hoort dat ik net aangekomen ben, geeft hij mij een advies voor mijn dagindeling en vertelt hij over een spectaculaire boottocht naar de watervallen. Wel prijzig maar volgens hem was het het waard. Hij adviseert om daarmee te beginnen want later is het erg druk. 

Op het busstation vanwaar de bussen naar het 20 km verderop gelegen park vertrekken, sta ik in eerste instantie bij het verkeerde loket waar ze kaartjes verkopen voor de trip naar de Braziliaanse zijde van het park. Dat is (nog) niet de bedoeling. Dan wordt ik aangesproken door een zeer goed Engels sprekende man die vraagt of ik vervoer naar het park zoek. In korte tijd is mijn busvervoer geregeld en hij vraagt of ik interesse heb in die boottocht. Als ik dat bevestig, geeft ook hij het advies omdat in de ochtend te doen. Ik koop daar ook al vast een kaartje voor die boottocht en hij reserveert een plek op de boot van 10:15 uur. Met de bus ben ik zo bij het park, het is druk bij de kassa's maar ik ben mooi op tijd bij het verzamelpunt van waar we met een vrachtwagen met stoelen in de laadbak door de jungle naar de boot gebracht worden. Onderweg stoppen we voor een overstekende leguaan, een vogel die zich voordoet als een dode tak en een toekan. Dat is een vogel die voor het grootste deel uit (oranje) snavel bestaat.

Toekan gespot.

We krijgen een waterdichte zak waar alle spullen in mogen die niet nat mogen worden. De begeleidster in de vrachtwagen vertelt dat we minimaal 2x 'douchen' op de boot en dat je helemaal nat wordt. Sommigen kleden zich uit tot op de zwemkleding maar de begeleidster vertelt dat het ook verfrissend kan zijn om je kleding nat te laten worden. Ik maak mijn zakken leeg en stop mijn rugzakje in de waterdichte zak. Op Schiphol had ik een waterdicht zakje gekocht voor mijn telefoon nadat mijn toestel in Cambodja het regenseizoen daar niet heeft overleefd: die hield er enkele weken nadat ik terug was, mee op door waterschade. Dat zakje komt nu mooi van pas. Touchscreen, muv de vingerafdrukscanner (mooi scrabble woord btw), werkt ook met de telefoon in dat zakje. Ook gezichtsherkenning blijft werken, nice. We moeten natuurlijk ook reddingsvesten aan. Goed voorbereid gaan we aan boord van een rubberboot op weg naar de watervallen.

Selfie op de boot.

We zien als voorproefje eerst een boot voor ons een waterval in varen en even later zijn wij aan de beurt.

Andere boot onder Salto San Martin.

Het is inderdaad een spectaculaire ervaring. Iedereen geniet ervan en iedereen in de boot roept "Dos", wat op dat moment 'nog een keer' betekent. De kapitein geeft gehoor aan dit verzoek en stuurt zijn boot nog een keer de waterval in.

Douchen onder Salto San Martin 😁

We zijn dan volledig doorweekt maar bij deze temperaturen van zowel de lucht als het water is dat prima te hebben. De waterval was de San Martin Fall en dat is na de Garganta del Diablo (in het Engels vertaald als 'Devils Throat') de grootste waterval van Iguazú Falls. Die Garganta is niet per boot te bereiken en dat lijkt me maar beter ook. Daarna gaan we nog naar een andere, meer verticale waterval, één van Tres Mosqueteros Falls (drie musketiers). Hier vaart de kapitein eerst met de rechterzijde onder de waterval door en daarna met de linkerzijde.

Douchen onder Salto Tres Mosqueteros (2)

Als ik 2 dagen later aan de Braziliaanse zijde ben, kan ik het spektakel mooi filmen. Op de weg terug zien we nog een paar capibara's op een strandje aan de rivier liggen. Dat is een mooie afsluiting van dit spektakel. We worden weer met een vrachtauto teruggebracht. Deze keer komen we veel tegenliggers tegen en zien we ook geen dieren meer, buiten de insecten dan 😉. 

In het park is een treintje dat je naar het vertrekpunt brengt van het wandelpad, dat is grotendeels een brug over de Iguazú rivier, naar de Garganta del Diabolo maar die sla ik nog even over. Ik neem het Sendero Inferior, een voetpad in het lager gelegen deel van het park. Het is een goed begaanbaar pad wat grotendeels door het regenwoud voert langs een groot deel van de watervallen op Argentijns grondgebied, met uitzondering van de Garganta. Je ziet het water van boven naar beneden storten, erg mooi en indrukwekkend. Je loopt van het ene fraaie 'doorkijkje' naar het andere.

Salto Alvar Núñez (2)Argentijnse watervallen (1).

Zeker in het begin ben je voortdurend bezig met foto's maken. Er zijn wel veel mensen maar ik ervaar het niet als druk. Het kost me meestal niet veel moeite om foto's te maken zonder mensen er op. Daarna vervolg ik mijn wandeling naar het Sendero Superior, een voetpad over het hoger gelegen deel. Hier zie je grotendeels dezelfde watervallen maar dan van boven. Meer bruggetjes en wat minder beschut dan het vorige pad maar zeker ook heel fraai met vele mooie uitzichten. 

Zicht op de Salto San MartinSendero Superior (1)

Ik loop naar een tussenstation van de trein die me omhoog brengt naar het pad naar de Garganta. Dat is ook helemaal te voet te doen maar dat pad loopt langs het spoor, vol in de zon. Kortom onder de huidige condities (zonnig, 35 graden en een hoge luchtvochtigheid) is dat geen aanlokkelijk idee. 

Bij dat station is ook een groot terras en winkeltjes waar van alles om te eten en drinken te koop is. Behalve mensen trekt dit ook de beruchte neusberen aan. Dat zijn een soort wasbeertjes maar dan met een lange, spitse neus. Ze zijn hondsbrutaal en voor je het in de gaten hebt, pakken ze eten uit je hand (met de mond) of zitten ze met hun neus in je tas op zoek naar alles wat eetbaar is. Het bijzondere op dat terras is, dat er een grote kooi staat waar mensen in kunnen gaan zitten als ze rustig willen eten zonder lastig te worden gevallen door die neusberen. Da's een omgekeerde wereld mensen in de kooi, maar wel grappig. 

Mensen 'gevlucht' in een kooi

Het treintje arriveert en ik stap in om naar het  vertrekpunt naar de Garganta te gaan. Vanuit dat station is het nog een flink stuk lopen naar de Garganta. Dat is een lange brug over de Iguazú rivier met overal rotsen en eilandjes en weinig beschutting tegen de felle zon.

Upper Iguazú river

Zo op het eind van de middag is het wel rustig en kun je overal goed foto's maken. Ook bij het uitzichtpunt is het relatief rustig. Op andere tijdstippen kan het daar heel vol staan. Het water dondert daar met geweld naar beneden en je kunt door de nevel niet zien hoe ver het water naar beneden valt.

Garganta del Diabolo (1)Garganta del Diabolo (3)Garganta del Diabolo (4)

Volgens Wikipedia is dat 82m. Heel indrukwekkend en de naam is nu ook volkomen duidelijk: Garganta del Diabolo op zijn Spaans, Devil's Throat op zijn Engels en in het Nederlands Duivelsstrot. 

Ik maak er een kort filmpje in een poging om het geweld van het water vast te leggen. 

Ik loop weer terug en neem het treintje naar de uitgang.

Treintje in Argentijns Park Iguazú

Daar laat ik mijn kaartje registreren zodat ik morgen eventueel nog een keer terug kan voor de halve prijs. Er is nog een wandelpad wat ik wellicht nog een keer wil doen: de Sendero Macuco. 

Deze avond eet ik bij een restaurant wat aanbevolen wordt door mijn reisgids. De beschrijving waarschuwt dat je in het weekend wellicht moet reserveren als je na 9 uur wilt eten, Argentijnen eten 's avonds erg laat. Als ik er iets voor 9 aankom moet ik inderdaad een half uurtje wachten voordat ik aan tafel kan. In eerste instantie valt mijn oog op een lokaal visgerecht totdat ik lamskoteletten op de kaart ontwaar. Die kan ik niet voorbij laten gaan en samen met een Argentijnse Malbec (dat is een rode wijn) smaakt het voortreffelijk. 

Heerlijke lamskoteletten

Zaterdag 23 november:

Ik ga nog een keer naar het Argentijnse park om de Sendero Macuco te lopen. Als ik uiteindelijk mijn kaartje van de dag ervoor gevonden heb, mag ik inderdaad voor half geld naar binnen. Het pad begint bij het treinstationnetje en daar is het erg druk zoals me was verteld. Omdat ik niet met de trein ga loop ik door. Ik wordt door personeel tegengehouden maar als ik op het plattegrondje wijs waar ik naartoe wil, wijzen ze naar het begin van het pad en laten me door. 

Het pad blijft het eerste stukje in de buurt van het spoor maar gauw genoeg steek ik het spoor over en gaat het pad de jungle in.

Selfie op Sendero Macuco

Ik kom een enkel iemand tegen maar loop vrijwel alleen. Ik hoor continu de vogels. Soms gaat het er zelfs hard aan toe. Ik zie nog net een leguaan van ongeveer een halve meter lang het bos in verdwijnen. Na een wandeling van 3 en een halve kilometer zijn er trapjes en kom ik bij het eindpunt van dit pad: Salto Arrechea.

Salto Arrechea

Met Salto wordt hier waterval bedoeld. Het water valt hier zo'n 20 meter naar beneden waar zich een bekken gevormd heeft waarin je kan en mag zwemmen. Zwemmen is beperkt, zo heel groot is het niet en het haalt de 1 meter diepte ook niet. Maar je kunt er lekker in afkoelen, wat ik dus ook doe. Dit keer was ik beter voorbereid en dat is maar goed ook want ik ben niet alleen. Er zijn continu wel enkele mensen. Het water valt neer op een stapel rotsen waar je op kunt klimmen om onder het vallende water te gaan staan.

'Zwembad' bij Salto Arrechea

Dit herinnert me aan een soortgelijke ervaring in Cambodja. 

Ik laat me opdrogen en begin weer aan de wandeling terug over hetzelfde pad. Nu kom ik veel meer mensen tegen en een man met 2 jonge kinderen vraagt me met gebarentaal en een paar woordjes Engels of er wel water bij de waterval is? Als ik dit bevestig loopt hij blij weer verder. Als ik verder wil lopen zie ik ineens een toekan boven in een boom zitten.

Toekan nummer 2.

Ik wacht nog even of dat hij naar een meer fotogenieke plek wil gaan maar hij verplaatst zich juist nog meer achter de bladeren. 

Terug bij het station eet ik daar nog wat empanadas en blijf nog even op het terras. 

Dan besluit ik dat het genoeg is geweest en ga met de bus terug naar mijn hotel. 

's Avonds eet ik een pizza met een salade met heerlijke garnalen. Wederom een voortreffelijke maaltijd. 

Zondag 24 november:

Vandaag ga ik dus naar het Braziliaanse park. Ik ga voor in de bus zitten en een jongen van pakweg midden twintig vraagt in het Engels of hij naast mij mag komen zitten. Dat vind ik prima. Gauw genoeg stopt de bus bij de douane en krijgen we een stempel in het paspoort dat we Argentinië uit gaan en rijden dan een stukje verder naar de Brazilianen die een stempel zetten dat je hun land binnenkomt. Omdat ik voor in de bus zit, ben ik één van de eerste bij de douane en hoef niet in een rij te wachten. De jongeman naast mij weet feilloos welke deur we in moeten dus loop ik gemakshalve achter hem aan. Plotseling hoor ik iemand wat in het Nederlands zeggen. Als ik daar in het Nederlands op reageer, vraagt ze me waar ik vandaan kom in Brabant… Als ik Asten zeg, slaat ze een hand voor haar mond. Ook zij blijkt in Asten te wonen. Ik specificeer het nog naar Heusden, gemeente Asten, en daar blijkt ze ook nog familie te hebben. Zij heet Riky en is ook alleen op reis in Argentinië maar zij doet meer een 'turbo versie' rondreis, vergeleken met die van mij. Zij heeft 2 weken voor Buenos Aires, Iguazú en Patagonië. 

Riky zat ook voor in de bus en had contact gelegd met een Chinees vrouwtje, werkzaam in Singapore. Die fungeert een beetje als haar personal assistent. De 'mijne', die jongeman, heeft dat waarschijnlijk niet in de gaten gehad maar zij duidelijk wel maar had daar ook absoluut geen problemen mee. 

Bij aankomst bij het Braziliaanse park staat daar een enorme rij. Ondanks dat het zo druk is, zijn niet alle kassa's bezet. Dat begrijpt het Chineesje niet goed en wij eigenlijk ook niet. 

Het Chineesje heeft snel uitgevonden dat er een speciale rij voor senioren is, die wat korter is. Riky valt in de categorie senioren (60+) en omdat wij, voor nu, een 'groepje' zijn, gaan ik en het Chineesje er bij staan. Als we uiteindelijk bijna een uur later, door de kassa zijn worden we met een bus naar het startpunt van de route gebracht. Er is hier maar één pad en daar is het dus druk, ook vanwege het feit dat het vandaag zondag is.

Drukte op het wandelpad

Ieder van ons (Riky, het Chineesje en ik) gaat hier zijn eigen weg. Ik sluit aan in een lange rij die voetje voor voetje vooruit gaat over het pad. Je moet af en toe brutaal zijn om een foto te kunnen maken. Soms is het even wat rustiger en kan je enkele meters je eigen tempo lopen. Wat een verschil met het Argentijnse park. Je hebt aan deze zijde wel een mooi overzicht van alle watervallen in Argentinië maar de beleving is totaal anders.

Uitzicht op Argentijnse watervallen vanuit BraziliëDoorkijkjeUitzicht op de Garganta del Diabolo vanuit Brazilië (1)Uitzicht op de Garganta del Diabolo vanuit Brazilië (2)

Dat wordt aan het eind van het pad wel wat beter als je langs de Braziliaanse watervallen loopt door de nevel. Het pad 'eindigt' bij de Garganta waar je hier recht tegenaan kijkt. Van Argentijnse zijde kijk je er van boven naar. Ook hier is het weer erg druk en moet je even geduld hebben. Het is de kunst om op het juiste moment de move te maken om in een positie te komen voor een goede foto. Uiteindelijk lukt dat vrij aardig.

Uitzicht op de Garganta del Diabolo vanuit Brazilië (3)

Braziliaanse watervallen

Vanuit dit deel van het pad zie ik ook hoe de boten onder de Salto Tres Mosqueteros door varen en maak er een filmpje van. Dan ga ik weer naar de uitgang van dit pad. Ook hier kun je met een boot de rivier op maar dat heb ik in Argentinië al gedaan. Je kunt ook met een helikopter rondvliegen maar daar heb ik geen behoefte aan. De Argentijnen zijn niet zo blij met die helikoptervluchten omdat die de fauna zou verstoren. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Als ik met de bus weer terug naar de uitgang ga, zie ik daar Riky weer zitten en even later sluit ook het Chineesje weer aan. Die heeft vandaag nog een vlucht naar haar volgende bestemming...

Riky en ik besluiten om in Puerto Iguazú nog ergens wat te gaan drinken maar in de omgeving van het busstation is geen plek te vinden waar je alleen wat kunt drinken. Daar mijn hotel maar een paar blokken verwijderd is van het busstation, besluiten we om de dag daar 'af te pilsen'. 

'Afpilsen' met Riky in het hotel

's Avonds eet ik een lekkere vis in het restaurant waar ik ook bij aankomst in Puerto Iguazú gegeten heb. 

Maandag 25 november:

Het eerste idee was om een fiets of bromfiets te huren om de directe omgeving van Puerto Iguazú te verkennen, maar dan zie ik in mijn reisgids dat er ~40 km hier vandaan een mijn, Minas de Wanda, te bezoeken is waar mineralen en edelstenen gewonnen worden zoals amethist, citrien en rotskristal. Dat kan ik beter met de bus doen. 

Vanuit de bushalte is het nog 3 km naar de mijn en aangezien de zon al aardig zijn best doet, neem ik een taxi. De taxichauffeur doet een aanbod om me te brengen en na afloop weer op te halen, wat ik accepteer. Hij geeft me een foldertje van de mijn met daarop zijn voornaam, Alberto, en telefoonnummer waarop ik hem kan bereiken. 

Bij de mijn krijg ik een privé rondleiding van een jongen die prima Engels spreekt en af en toe ook feedback vraagt hoe zijn Engels is. Hij vertelt dat ze hier normaal alleen Portugees leren naast het Spaans, vanwege het nabijgelegen Brazilië. Voor Engelse les moet je naar private organisaties waar je voor moet betalen. Hij vertelt met enige trots dat de organisatie waar hij Engels heeft geleerd, hun examens laat verifiëren in Cambridge in Engeland. Ik vertel hem dat er niks mis is met zijn Engels en dat is ook zo. 

De mijnen zijn niet heel lang, hooguit 100 meter. De mijnen zijn uitgehouwen uit basalt, vulkanisch gesteente van een uitbarsting lang geleden in Brazilië. Tijdens het stollingsproces van de lava zijn er luchtbellen ingesloten waarin zich de edelstenen hebben ontwikkeld. De soort van edelstenen is afhankelijk van wat er zich in de luchtbel bevond. De kunst is om zo'n 'bel' er in zijn geheel uit te krijgen. Dat is voornamelijk handwerk. Op zoek naar die 'bellen' wordt wel springstof gebruikt. Als er bij dat proces een 'bel' openbreekt, is deze meestal waardeloos door de schade (barsten) opgelopen door de explosie. Die wordt er dan ook niet verder uitgehaald. In de mijnen zijn daar veel voorbeelden van. Die 'bellen' kunnen wel manshoog zijn. 

Amethist in Minera Wanda

De mijnwerkers krijgen een vast basisloon van het bedrijf die deze mijnen exploiteert en voor iedere 'bel' krijgen ze een bonus die afhankelijk is van wat er in zit. Daarom werkt iedere mijnwerker alleen in 'zijn' mijn. De paarskleurige amethist is het meest waardevol. Ik zie ook citrien (geelkleurige amethist) en kwarts.

Citrien

Naarmate de kleur donkerder is, wordt het meer waardevol. De mooie onbeschadigde amethisten worden uiteindelijk tot sieraden verwerkt. We gaan ook nog een deel van de mijn in waar pas nog gewerkt is, overal liggen nog brokstukken en er hangt een vreemd luchtje. De gids vertelt dat dat van de gebruikte springstof komt. Ik krijg van hem een stukje wit mineraal wat op de grond ligt en zegt dat ik dat maar weg moet stoppen. De mijnen zelf zijn niet zo groot en na een korte blik in de werkplaats waar de mineralen worden verwerkt, wordt ik 'overgedragen' aan een vrouw in het museum wat meer weg heeft van een winkel. Hier liggen de eindproducten en het is overduidelijk dat je hier wat zou moeten kopen. De vrouw heeft snel in de gaten dat ik dat niet van plan ben en vertelt ongeïnteresseerd over wat er allemaal ligt. Om onduidelijke redenen mag je hier niet fotograferen wellicht om de druk om toch wat te kopen, te verhogen. Als ik naar een in zilver gevatte hanger in de vitrine wijs, haalt ze die eruit en mag ik voelen hoe perfect en glad hij is afgewerkt. Ze doet nog een poging om me die te verkopen of eventueel een andere maar ze geeft het al snel weer op. De kleinere steentjes worden als een soort van bladerdak in miniatuur boompjes verwerkt. Dat ziet er wel fraai uit maar daar mag ik helaas geen foto van maken. 

Hierna heb ik wel honger gekregen en er is een groot zelfbedieningsrestaurant waar ik een uitgebreide lunch nuttig. Het heeft een beetje weg van 'vroegere' bedrijfsrestaurants met vele rijen lange tafels. Er is maar een handvol mensen binnen. Het eten is OK en zeker niet duur. 

In de directe omgeving van de mijnen, liggen nog een museumpje met voornamelijk fossielen en gebruiksvoorwerpen van mensen uit de prehistorie, die hier in de omgeving gevonden zijn, en een parkje over legendes van de Guarani's, de oorspronkelijke bewoners van deze regio. Die mag ik met het entreebewijs van de mijn ook gratis bezoeken. Een van de meest opvallende voorwerpen in het museumpje is een slakkenhuis met een doorsnee van bijna een meter. In het parkje staat een beeld van Caá Yari, de vrouw van de legende over het ontstaan van de Iguazú watervallen. 

Hierna loop ik terug naar de ingang van de mijnen en vraag daar of ze Alberto, 'mijn' taxichauffeur, willen inlichten dat hij mij weer op mag komen halen. Gauw genoeg rijdt hij weer voor en ik vraag in mijn 'beste Spaans' of hij me bij het busstation wil afzetten. Dat is geen probleem. Ik versta vervolgens niet wat hij zegt maar 'weet' dat hij vraagt waar ik naartoe wil. Ik zeg Puerto Iguazú en uit zijn instemmende knik met het hoofd, begrijp ik dat ik het juist ingeschat heb. Als we vlakbij het busstation zijn, rijdt daar net een bus weg met bestemming Puerto Iguazú. Met toeteren en gebaren doet Alberto zijn best om de bus te laten stoppen. Even lijkt het erop dat dat ook gebeurt maar dan rijdt de bus toch door. Een volgende bus stopt wel maar die heeft helaas een andere bestemming. Uiteindelijk stap ik uit bij het busstation, bedank Alberto en koop een kaartje voor de volgende bus naar Puerto Iguazú. Na een half uur arriveert die. 

Terug in Puerto Iguazú besluit ik nog naar het drielandenpunt te lopen: in het noordwesten van Puerto Iguazú stroomt de Iguazú rivier in de Paraná rivier. De Iguazú rivier is de grens tussen Argentinië en Brazilië en de Paraná rivier is de grens tussen Argentinië en Paraguay. (Verder stroomopwaarts van de Paraná rivier is hij de grens tussen Brazilië en Paraguay.)

Drielandenpunt bij Puerto Iguazú

Heel bijzonder is dit drielandenpunt niet. Er staan wat mensen die wat aan toeristen willen verkopen maar veel potentiële klandizie is er niet. Ik maak wat foto's en loop weer terug richting het centrum. Ik ga weer langs bij "Dick" om nog wat Euro's in te wisselen want de volgende verblijfplaats is San Ignacio waar ik restanten van Jezuïetenmissies wil bezoeken. Dat is een niet al te groot plaatsje dus ben ik bang dat daar niks te wisselen valt. Deze keer is het toeristenkantoor wat "Dick" eigenlijk is, gewoon open. Voor het geld wisselen wordt ik op een half verborgen loket gewezen. De koers is ietsje beter deze keer. 

Vervolgens koop ik bij het busstation een kaartje voor de bus naar San Ignacio voor de volgende dag. Als ik hoor dat de bus, die om 7 uur 's morgens vertrekt er 2 uur korter over doet dan die van 10 uur, besluit ik dat ik dan maar vroeg op ga staan 😉. Omdat ik dan mijn ontbijt mis en de supermarkt ook nog niet open is, koop ik een belegd broodje bij de supermarkt en wat fruit. 

Terug in het hotel blijkt voor de zoveelste keer dat de stroom is uitgevallen. Dat is tijdens mijn verblijf in Puerto Iguazú al meerdere keren voorgevallen. Meestal is dat binnen het half uur wel verholpen maar deze keer niet. Ik vertel aan Deborah, de receptioniste, dat ik de volgende dag met de bus van 7 uur vertrek en dat ik dus nu al alles af wil rekenen. Dat vindt ze ook een goed plan maar dan moet wel de computer het weer doen. Zij verheugt zich al op Kerstmis en is bezig met het maken van hoofdjes van de kerstman voor de versiering. Ik krijg het eerste exemplaar.

Kerstmannetje

Hij ziet er hetzelfde uit als bij ons. Ik maak er een opmerking over dat ik het toch vreemd vind, zo'n winters mannetje als het hier tropisch warm is met temperaturen van over de 40 graden. Ze lacht erom want zij is niet anders gewend. 

Ik ga me douchen ook al is er geen stroom. 

Ik loop nog naar de receptie om te zeggen dat ik al vast een vooruitbetaling wil doen maar Deborah wimpelt dat af en zegt dat alles goed komt. Ze is bij de buren gaan vragen en die zeggen dat er over 15 minuten weer stroom is. Ik ga weer terug naar mijn kamer en na enkele minuten gaat de lamp in mijn kamer aan. Ik ga naar de receptie en Deborah heeft de rekening al bijna klaar. Ik reken af en ga naar bed. 

Dinsdag 26 november:

Ik word al voor de wekker wakker, neem nog snel een douche en loop met mijn spullen naar de receptie. Het meisje achter de receptie checkt het nog maar alles is in orde. Ik vergeet nog bijna mijn belegde broodje uit de koeling te halen. Ruim op tijd ben ik gepakt en gezakt bij het busstation. De bussen rijden hier stipt op tijd dus vertrek ik ook op tijd. De bus is heel luxe, veel ruimte, de rugleuning kan heel ver plat en er is een uitklapbare steun voor de benen. Het regent buiten dus ik slaap wat en kijk wat naar een film die in de bus afgespeeld wordt. Als we op mijn bestemming arriveren, stap ik uit en de busbegeleider, soort van conducteur, bevestigt dat ik er hier uit moet. Het stortregent op dat moment en ondanks dat het hotel vlakbij is volgens mijn navigatie, wacht ik af tot de regen mindert. Na een uur wordt de regen minder en in mijn regenjas loop ik volgens de navigatie waar mijn hotel zou moeten zijn. Daar aangekomen zie ik alleen maar een plek waar het gras wel een meter hoog staat. Het is ook een zandweg die nu erg modderig is. In de buurt zie ik mensen hun auto uitladen en ik loop er naar toe. Ze spreken alleen Spaans maar uit hun reactie maak ik op dat het hotel hun onbekend is. Ik loop wat terug naar de bewoonde wereld en onder een afdakje check ik het adres nog een keer. Opeens vind mijn navigatie 'nog' een hotel met dezelfde naam op een andere plek in deze plaats. Als ik daar naar toe loop krijg ik in eerste instantie weer hoop, totdat ik het gevoel krijg dat ik de plaats weer uit loop. De weg verandert van asfalt in klinkers en uiteindelijk weer modder. Een 'lichte' paniek maakt zich van mij meester. Holy shit, als ik nou een fout heb gemaakt en er is ergens anders in Argentinië een plaats met dezelfde naam waar ik een hotel geboekt heb… 

Als ik op het kruispunt arriveer waar het hotel zou moeten staan, zie ik achter het groen ineens het hotel. Als ik binnen loop, wordt ik hartelijk welkom geheten door een forse Argentijn met Italiaanse roots. Hij ziet er uit als die types die veel in een sportschool met gewichten (en steroïden) bezig zijn en staat ook onder de tattoos. Maar het blijkt een alleraardigste man te zijn die alleen Spaans en Italiaans spreekt. Op dat vlak geen match dus. Het hotel is wederom erg sfeervol met een grote kamer en een prachtig zwembad.

Terras hotel in San IgnacioZwembad hotel San Ignacio

Dat laatste had bij mij de doorslag gegeven om te kiezen voor dit hotel. Hij belt een man op die een reisbureau runt in deze plaats, die wel het Engels beheert. Die vraagt wat ik nog wil weten van het hotel maar het meeste was mij al duidelijk. De man vraagt of ik interesse heb in een dagtrip naar enkele Jezuïeten missieposten in Paraguay, wat hier vlakbij ligt. Dat heb ik zeker, dat was de reden van mijn stop hier. We spreken af dat ik de volgende dag om 8:30 uur opgehaald wordt door ene Ramon. 

Ik breng mijn spullen naar de kamer en hang de natte spullen te drogen. Ik drink wat en bel naar het thuisfront. 

Aan de receptie zit nu een andere man maar wel van hetzelfde type. Deze is nog gespierder en heeft een kaal hoofd en staat ook onder de tattoos. Ook hij is wel aardig en ik vraag hem waar ik wat kan eten. Hij legt half in het Spaans en half met gebaren uit dat ik daarvoor naar het centrum moet en hoe ik daar kom. Als ik daar ben, is er niet veel open. Uiteindelijk vind ik een restaurant wat open is maar het ziet er niet uitnodigend uit. Het lijkt wel een grote rechthoekige tent met ook hier weer lange tafels in rijen opgesteld zoals je in films eetzalen in gevangenissen ziet. Maar bij gebrek aan beter loop ik toch maar naar binnen. De menukaart is zeer beperkt: een vijftal menu's met een voor- hoofd- en nagerecht. Ik kies maar voor het menu met een asado, gegrild vlees. Het voorgerecht is 1 empanada (pasteitje) gevuld met gekruid gehakt en smaakt prima. De asado valt tegen, droog en taai en veel niet eetbaar kraakbeen ed. Het nagerecht is een bakje met een mix van fruit uit blik zoals dat ook in Nederland te krijgen is. Het is niet duur maar dan eet ik nog liever in een hamburgertent. Ik vind het niet voor herhaling vatbaar. 

Woensdag 27 november:

Ik ben weer op tijd wakker, geen wekker nodig. Ik slaap hier minder als thuis. 

Na het ontbijt pak ik mijn spullen, inclusief regenjas want het is droog maar wel erg dreigend. Stipt om 8:30 uur staat Ramon voor de deur. Elders in San Ignacio halen we nog een jongen, Étienne, uit Marseille, Frankrijk op en een Braziliaans koppel uit Sao Paulo van middelbare leeftijd. Met een ingenieus veerpont steken we de Rio Paraná over en gaan daarmee van Argentinië naar Paraguay.

Op de veerboot naar Paraguay.

Ramon regelt de douane transfer met onze paspoorten. De veerpont bestaat uit een platte schuit met aan de zijkant een soort van duwboot met de motor en stuurinrichting. Deze duwboot zit halfweg de platte schuit met een scharnier vast. Als de veerboot los is van de wal klapt het duwboot gedeelte 180 graden om en duwt zo het geheel naar de overkant. Ik vind het grappig om te zien. De duwboot heeft ook een bovenverdieping waar je een mooi uitzicht hebt. Een reddingsvest is daar wel verplicht. Weer een aantal stempels in het paspoort rijker, rijden we eerst naar de overblijfselen van de Jezuïeten missiepost Trinidad, één van de best bewaarde missieposten en later naar de missiepost Jésus de Tavarangue. Die laatste was nog in aanbouw toen er met geweld een einde gemaakt werd aan deze bijzondere samenlevingen. 

Het verhaal van die missieposten is bijzonder en ik heb daar nooit eerder wat over meegekregen. In grote delen van Zuid-Amerika werden de oorspronkelijke bewoners tezamen met het land waarop ze woonden 'eigendom' van de Spaanse en Portugese conquistadors, slaven dus. Vanaf 1549 strijken ook de eerste Jezuïeten hier neer. Die hebben als doel om de indianen te evangeliseren en te 'civiliseren'. Die Jezuïeten gebruiken een andere benadering. De Jezuïeten gebruiken hun medische kennis om het vertrouwen van de Guarani's (het lokale indianenvolk) te winnen.

Tekening van een Jezuïet omgeven door Guarani's

Ook introduceren ze voorwerpen, o.a. gereedschappen en wapens, uit de 'moderne' wereld en bieden ze de Guarani's bescherming tegen de kolonisten. De overste van de Jezuïeten, Acquaviva, sluit een akkoord met de Spaanse koning Filips III die een soort van autonome staat toestaat in een groot deel van het huidige Paraguay en een deel van Argentinië en Brazilië. Gedurende 150 jaar ontwikkelt zich een sociale organisatie die, zeker voor die tijd, vernieuwend en uniek was. Er worden tientallen missies gebouwd waar 2 of 3 Jezuïeten met enkele duizenden Guarani's wonen. Deze posten zijn verboden voor de Europese kolonisten. De Jezuïeten leren de taal van de Guarani's. De tradities en gebruiken van de Guarani's die niet in strijd zijn met het geloof van de Jezuïeten, zijn ook toegestaan. Ze moeten wel afstand doen van naaktlopen en polygamie (meerdere vrouwen hebben). Omdat te bevorderen worden op de missies in een strak patroon huisjes voor de Guarani's gebouwd rondom een kerk.

Plattegrond missiepost Trinidad

Die huisjes zijn maar geschikt voor ~5 personen, 1 familie dus. Ook moeten ze afscheid nemen van hun goden en moeten ze dagelijks naar de kerk om de ene God van de Jezuïeten te aanbidden. Het opperhoofd van de Guarani's wordt met goedkeuring van de Jezuïeten vastgesteld maar alle andere 'functionarissen' mogen de Guarani's zelf kiezen. De kinderen krijgen onderwijs van de Jezuïeten en er zijn werkplaatsen waar ieder zijn/haar werk doet. Mannen bouwen veelal aan de missies en vrouwen maken kleding ed. Gezamenlijk bewerken ze het land, houden wat vee en verdelen de opbrengst. Het was een christendom gebaseerd op een communistische ideologie. Het schijnt dat de Guarani's het eerste volledig gealfabetiseerde volk is geweest. Dat is zo'n 150 jaar goed gegaan totdat er een machtswisseling plaatsvindt in Spanje en de orde van de Jezuïeten door de paus ontbonden wordt.

Plattegrond van de regio van 1752

Er volgt een oorlog waarbij de Spanjaarden een groot deel van de Guarani's uitmoorden en deporteren, allemaal zo rond 1760. De missieposten zelf hebben nog het meeste te lijden gehad toen Argentinië, Brazilië en Paraguay na de onafhankelijkheid in 1817, in de clinch gingen om de grenzen van hun landen te bepalen. 

In de missieposten zie je in de afbeeldingen die in de stenen gehouwen zijn een mix van symbolen van zowel de Jezuïeten als de Guarani's.

Beeldhouwwerk in kerk missiepost San Ignacio

Naast een afbeelding van een Jezuïet is er ook één te vinden van het opperhoofd van de Guarani's.

Afbeelding opperhoofd Guarani'sAfbeelding Jezuïet

De architectuur is afhankelijk van de achtergrond van de architect. In Trinidad was dat een Italiaan wat wel te zien is aan de bogen en versieringen.

Ruïne van de kerk van missiepost Trinidad

In Jésus de Tavarangue was het een Spanjaard die wat Arabische invloeden verwerkt heeft in het ontwerp.

Ingang kerk van missiepost Jésus de Tavarangue

Beide missieposten zijn mooi gelegen en deels gerestaureerd zodat je een aardig beeld kan vormen hoe het er ooit uit moet hebben gezien. 

We kregen bij beide missieposten een rondleiding met een gids maar de uitleg was alleen in het Spaans. Gelukkig beheerste Étienne zowel het Spaans als het Engels dus die heeft de belangrijkste informatie voor mij vertaald. Tijdens de rondleidingen moest ik af en toe terugdenken aan mijn bezoek aan Angkor Wat in Cambodja. Dat is, op een grotere schaal, ook zo'n voor mij onbekende beschaving geweest met ook daar fraai beeldhouwwerk. 

Preekstoel in de kerk van missiepost Trinidad

In het centrum van San Ignacio is ook nog een restant van een missiepost, de best bewaarde in Argentinië, maar die bewaar ik voor morgen. 

Op de boot spreek ik af om met Étienne 's avonds wat te gaan eten. Étienne en ik moeten de excursie nog betalen dus wij worden eerst naar het reisbureau in San Ignacio gebracht. Daar zit Maikel die ik aan de telefoon gehad heb toen ik in het hotel arriveerde. Het is een vlotte, aardige man die wel weet hoe hij zijn business moet runnen. Maar hij is zeker ook heel aardig, ik vertrouw hem wel. 

Hij praat eerst in het Spaans met Etienne die nog wat US$ wil wisselen in Argentijnse pesos. Daarvoor kun je ook bij Maikel terecht. 

Ik kan mijn excursie in Euro's betalen en krijg pesos terug. De koers die hij hanteert is bijna gelijk aan die ik in Buenos Aires kreeg maar ik heb nog niemand gehoord die die koers gehad heeft, ook niet in Buenos Aires. 

Hij vraagt wat mijn plannen zijn. Als ik vertel dat ik op vrijdag naar Salta wil vertrekken, een nachtelijke busreis van ~20 uur, biedt hij mij een buskaartje aan en legt uit wat de opties zijn. Étienne adviseert om de meest luxe te kiezen, een aparte plek waar je vrijwel horizontaal kunt liggen. Ik krijg 30% korting maar heb geen vergelijkingsmateriaal om te bepalen of dat inderdaad een goede deal is. Ik ga, gebaseerd op mijn gevoel, akkoord. Later vertelt Étienne me dat mijn kaartje goedkoper is dan het zijne wat hij ruim van tevoren geboekt had.

Ramon zet ons weer bij onze hotels af. 

Ik heb nog mooi ff de tijd om een duik te nemen in het mooie zwembad van het hotel. De dag begon zwaar bewolkt en het heeft even gemiezerd maar gedurende de dag is de bewolking afgenomen en nu schijnt de zon. 

Zwembad hotel San Ignacio

Ik had om 8 uur afgesproken bij het hostel van Étienne maar ik ben er wat eerder. Om 8 uur is het donker en ik wil de zandwegen nog met wat daglicht doorlopen om niet verrast te worden door een modderpoel. Maar het valt mee, de zandwegen zijn al aan het opdrogen en er is ook wat straatverlichting. 

Etienne vertelt dat hij die middag ook nog naar de missie in het dorp is geweest zodat hij morgenvroeg niet hoeft te haasten bij zijn vertrek. Op de terugweg heeft hij een hostel/restaurant gezien wat open zou zijn vanavond. Daar eten we een vleesgerecht wat nog het meest lijkt op een schnitzel, ook met een krokant laagje er omheen. Het smaakt prima maar vooral de fles rode wijn die we gezamenlijk nuttigen, kan ons bekoren. 

Étienne vertelt dat hij net als dokter afgestudeerd is met als specialisatie neurologie en hij woont in Marseille. Hij heeft 4 maanden vrij voordat hij aan het werk kan en besloot toen om in Zuid-Amerika te gaan rondreizen. Er is altijd 'baas boven baas' (ik met m'n 7 weken). 😉

Zijn ouders en broer komen ook hier naar toe om gezamenlijk Kerst in Argentinië te vieren. Terwijl hij dit zegt, realiseert hij zich verheugd, dat het wel 10 jaar geleden is dat ze als familie zo lang samen waren. Daarna is het plan om nog met zijn vriendin de wat noordelijker landen van Zuid-Amerika te bezoeken. 

Onze directe plannen voor de komende dagen zijn gelijk met dat verschil dat Etienne een dag eerder afreist naar Salta. Ook hebben we dezelfde ideeën wat we daar willen doen: per (huur)auto het noorden verkennen. Hij vertelt in welk hostel hij logeert en ik geef hem mijn telefoonnummer. Als we gezamenlijk wat willen ondernemen stuurt hij me wel een WhatsApp berichtje. 

Donderdag 28 november:

Vandaag een 'rustdag'. Alleen een bezoek aan de missiepost ruïnes in het centrum van het dorp. Dat heb je met een uur wel gezien. Volgens de kenners is de beste tijd voor een bezoek vroeg in de ochtend of laat in de middag. Vroeg in de ochtend is al niet gelukt dus doe ik dat maar in de middag. Ik ben voor zover ik kan ontdekken de enige gast van dit hotel. Het is een familiehotel en de moeder doet haar uiterste best om het mij naar de zin te maken. Ze weet al dat ik na het ontbijt graag nog een 2de kopje koffie wil.

Het 2de WiFi netwerk, wat op mijn kamer en bij het zwembad de beste ontvangst heeft, heeft geen verbinding met internet. Volgens de zoon komt dat door een slechte kabelverbinding. Als ik iets met internet wil ga ik wel op het fraaie, overdekte terras zitten, in de buurt van de receptie. Ik heb alle keus waar ik kan zitten en ook het zwembad heb ik voor mezelf. De zon schijnt volop. Dat is wel lekker, zo'n relaxed dagje in dit mooie hotel. 

Relaxen aan het zwembad.

Tegen het eind van de middag vertrek ik voor mijn bezoek aan de missiepost ruïnes. Ik ben net op tijd voor de laatste Engelstalige rondleiding. Het meisje vertelt dat we nog een half uur hebben voordat het park gaat sluiten, hmmm dat is een uur eerder dan in de beschrijving. Naast ikzelf zijn er ook nog 2 Duitse vrouwen 'op leeftijd' die deelnemen aan deze rondleiding. Het meisje vertelt, naast de uitleg over wat de ruïnes allemaal zijn, ook veel over de relatie van de Jezuïeten met de Guarani's en hoe subtiel de Jezuïeten te werk gingen om ongewenste gebruiken en gewoontes van de Guarani's er uit te krijgen. Dat is bij de rondleidingen in de missies in Paraguay veel minder naar voren gekomen. Het half uur blijkt lang genoeg te zijn en de gids vertelt dat we nog een half uur de tijd hebben om op eigen gelegenheid rond te lopen. Zowel ik als de Duitse dames zijn aangenaam verrast door deze mededeling.

Op het eind van de dag ziet het er inderdaad wel fraai uit maar fotograferen is lastig door het hoge contrast tussen zon en schaduw. Met de 'pro'-mode op mijn camera (correcties met de hand) van mijn nog vrij nieuwe telefoon, lukt het me toch om acceptabele foto's te maken. 

Ruïne van de kerk op de missiepost in San Ignacio (2)

Het mooie van dit park is dat er ook nog delen zijn waar minder rigoureus bomen en planten verwijderd zijn. Da's wederom een overeenkomst met Angkor Wat: bij één tempel daar hebben ze de jungle daar ook z'n gang laten gaan. Het levert een aantal mooie plaatjes op, ook doordat er weinig direct zonlicht is. 

Natuurlijke groei laten staan op de missiepost in San Ignacio

Uiteindelijk heb ik tijd genoeg om alles te bekijken en ga ik terug naar mijn hotel. 

's Avonds eet ik bij een restaurant langs Maikel's reisbureau, langs de doorgaande weg. 

Het eten is prima met steak en een forse salade. 

Vrijdag 29 november:

Ik sta op mijn gemak op en geniet rustig van mijn ontbijt. Als ik aan mijn 2de bakkie zit komen de twee Duitse dames binnen die samen met mij de rondleiding in de missiepost gedaan hebben. Zij zijn gisteren aangekomen in hetzelfde hotel. Dat heb ik dan gemist. Zij gaan al weer snel terug naar Buenos Aires en dan naar huis. Één van de twee vertelt dat ze 25 jaar geleden ook al eens in Argentinië heeft rondgereisd en dat ze daar heel mooie herinneringen aan heeft. Met name Salta (mijn volgende bestemming), El Calafate en Bariloche hebben veel indruk gemaakt. Die staan allemaal nog in mijn 'reisplan'. De dames zitten een beetje met geldwissel problemen en zoeken een plek om te kunnen lunchen voor ze vertrekken. Ik vertel ze over Maikel en dat ik in het restaurant naast Maikel's kantoor prima gegeten heb. 

Na het uitchecken praat ik nog wat met de Duitse dames die genieten van het zwembad. Ik duik er deze keer niet in, ik wil mijn spullen droog houden net voor mijn lange busreis naar Salta (20 uur). 

In de middag pak ik mijn spullen en loop naar Maikel's reisbureau om nog wat Euro's te wisselen. In het naastliggende restaurant zie ik de Duitse dames enthousiast zwaaien. Als ik mijn geld gewisseld heb, loop ik nog even bij ze langs. Ze bedanken me hartelijk voor de tips en wensen me een goede reis en verder verblijf in Argentinië. 

Als ik bij het busstation aan kom, stopt er net een bus die me naar Posadas brengt, vanwaar de bus naar Salta vertrekt. 

Ruim op tijd ben ik in Posadas waar ik tijd heb om nog wat te eten. Precies op tijd arriveert de bus die me naar Salta gaat brengen. Ik heb een royale lederen zetel die bijna volledig horizontaal kan en een steun heeft voor de benen. Daar moet ik het de komende 20 uur mee doen. 

Foto’s

5 Reacties

  1. Cor &Riky Hikspoors:
    1 december 2019
    Prachtverhaal, geweldig om te lezen wat jij allemaal beleeft.
    Groeten van Cor & Riky.
  2. Anja:
    2 december 2019
    Mooi weer om je verhalen te lezen.
    Goede voortzetting van je reis.
    Groetjes,
    Anja
  3. Wim en Will:
    2 december 2019
    Wederom weer een mooi verhaal.
    En erg genoten van de mooie foto's vooral die van de watervallen.
    Groetjes Wim en Will
  4. Door:
    3 december 2019
    Hoi Jan,

    Heerlijk......
    Erg leuk om je belevenissen te lezen....
    Wacht met spanning op je volgende verslag.

    Goede reis en tot....
  5. Marcel:
    20 december 2019
    Leuk om je verhalen weer te lezen, zij het met wat (vakantie) vertraging... :)